Odrzucenie spadku – ile ma się czasu i kiedy warto to zrobić?

Choć otrzymanie spadku większości osób kojarzy się z zastrzykiem gotówki lub odziedziczeniem nieruchomości, to nie w każdym przypadku spadek jest powodem do zadowolenia. Czasem dziedziczeniu nie ulega nic lub – co gorsza – osoba zmarła pozostawia po sobie długi. Czy da się w takiej sytuacji odrzucić spadek i uniknąć odpowiedzialności za pozostawione wierzytelności?

Odrzucenie spadku jest oczywiście możliwe – najczęściej występuje w przywołanej wyżej sytuacji, wówczas gdy nie opłaca się przyjmować dziedziczenia (ze względu na zadłużenie osoby zmarłej i/lub znikomą wartość pozostawionych przez nią dóbr). 

Odrzucenie spadku to także popularne rozwiązanie w sytuacji, w której spadkobierca chce przekazać całość masy spadkowej bądź część spadku innej osobie – bez konieczności wypełniania formalności związanych z późniejszym przekazaniem dóbr (gotówki czy nieruchomości). Spadkobiercy, których dziedziczenie wynika z zapisów testamentu osoby zmarłej, decydują się niekiedy na odrzucenie spadku w takiej formie, a następnie przyjęcie go na warunkach dziedziczenia ustawowego. Takie rozwiązanie niweluje konieczność wypełniania innych zapisów testamentu – próśb czy zaleceń, które mogłyby sprawić osobie uposażonej do dziedziczenia jakiekolwiek trudności w codziennym życiu.

Patrz ? Dz. U. 2019.0.1145 t.j. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny, Księga czwarta, Spadki

Kolejność dziedziczenia po odrzuceniu spadku

Kolejność odrzucenia spadku jest zależna od tego, czy osoba zmarła pozostawiła po sobie testament, czy dziedziczenie odbywa się ustawowo. W przypadku wariantu pierwszego, po odrzuceniu spadku przez osobę uposażoną, przechodzi on na spadkobiercę wskazanego przez zmarłego jako drugiego w kolejce do dziedziczenia. Jeśli  w testamencie spadkodawca nie wskazał takiej osoby, kolejność dziedziczenia długów spadkowych lub majątku odbywa się zgodnie z ustawową kolejnością.

Kolejność dziedziczenia w przypadku braku testamentu – z ustawy

Jak ustawodawca reguluje kwestie odrzucenia spadku? Kolejność dziedziczenia w przypadku braku testamentu obejmuje najpierw dzieci, a później kolejnych zstępnych. Odrzucenie spadku oznacza, że będzie się on automatycznie należał kolejnej – wedle ustawy – uposażonej osobie. Jeśli uposażony krewny jest niepełnoletni, oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu dziecka złożyć może opiekun prawny, a cała procedura odbywa się za zgodą sądu rodzinnego.

Odrzucenie spadku – terminy

Zasadniczo każde oświadczenie dotyczące spadku (stanowiące zarówno o jego odrzuceniu, jak i o przyjęciu) należy złożyć w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o dziedziczeniu. Dzień ten dla spadkobierców ustawowych ustala się na dzień otwarcia spadku (czyli moment śmierci spadkodawcy), natomiast dla spadkobierców testamentowych – na dzień odczytania testamentu.

Uwaga! W przypadku niedotrzymania terminu 6 miesięcy uznaje się, że spadkobierca przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza.

Ustawodawca pozostawił dwie furtki, dzięki którym odrzucenie spadku po terminie jest możliwe do przeprowadzenia. Pierwszy z nich to działanie pod wpływem groźby – jeśli spadkobierca na przykład pod naciskiem innej osoby przyjął spadek wprost lub z dobrodziejstwem inwentarza, a sytuacja ta okazała się być dla niego w efekcie niekorzystna, może dochodzić swoich praw przed sądem. Drugi wariant, pozwalający na odrzucenie spadku po terminie, to oświadczenie złożone w wyniku błędu. „Błąd” może być interpretowany na wiele sposobów, choć co do zasady oznacza on sytuację, w której spadkobierca nie ocenił sprawy w sposób rozsądny, czy też nie były mu znane informacje o wierzycielach zmarłego.

Odrzucenie spadku, a zwłaszcza odrzucenie spadku po terminie, może okazać się naprawdę skomplikowaną sprawą, która dodatkowo będzie musiała znaleźć swój finał w sądzie. W takich przypadkach warto zwrócić się o pomoc do wykwalifikowanego i doświadczonego w prawie spadkowym specjalisty, który będzie w stanie kompleksowo poprowadzić sprawę oraz przedstawić ją na korzyść spadkobiercy.

To również może Cię zainteresować? Postępowanie spadkowe – ile trwa, jak przebiega, potrzebne dokumenty